انواع بدنه خودرو
نویسنده : علیرضا فتحی کارشناس ارشد مکانیک شریف سایت خودرو لند
امروزه تو بازار خودرو تنوع بسیار زیادی از انواع بدنه خودرو وجود دارد و شرکت های مختلف تقسیم بندی های مختلف خود را دارا میباشند.
البته که این تقسیمبندیها چندان ثابت و قانونمند نیستند و گاهی سلیقه خودروسازان نیز در آنها دخیل میشود.
به این ترتیب که ممکن است خودروسازی هنگام معرفی یکی از محصولاتش آن را در کلاس مشخصی تعریف کند، در حالی که بدنه خودروی مذکور دارای همه خصوصیات آن کلاس نباشد.
گاهی نیز فرم بدنه یک خودرو خصوصیات دو کلاس یا دستهبندی را با هم دارد و بین آنها قرار میگیرد.
اولین بخش خودرو که به چشم میآید بدنه آن است. در اصل بدنه خودروهاست که کلاس آنها را نیز مشخص میکند کلاس خودرو چیست .
از ابتدای اختراع خودروهای مدرن با موتورهای درونسوز تاکنون تغییرات زیادی داشته و شاید بیشترین تنوع را نسبت به بقیه اجزای یک اتومبیل به خود دیده است.
تنوع فرم، سایز و جنس بدنه خودرو بر اساس کارایی آنها تعیین میشود. براساس همین فاکتورها بدنه خودروها در تقسیمبندیهای مجزا قرار میگیرند.
در این مقاله انواع بدنه خودرو بر اساس کلاس و فرم رو با دو تقسیم بندی اروپایی و تقسیم بندی آمریکایی بصورت اجمالی بررسی میکنیم
باز هم اشاره میکنیم که این دستهبندی قاعده و قانون ثابتی ندارد و با تغییر کمپانی خودروسازی، کشور یا منطقه محل تولد خودرو و سلیقه جاری بین سازندگان آن تغییر میکند.
همچنین کلاسهای جدید خودرو نیز که معمولا از ترکیب کلاسهای قبلی حاصل میشوند هر روزه به این تقسیمبندی اضافه میگردند. اکنون با هم کلاسهای مختلف و شناختهشده خودرو را به صورت اجمالی بررسی میکنیم.
یکی از اصلیترین تقسیمبندی خودروها کلاس آنها است که براساس فرم بدنه صورت میگیرد. نیاز به کلاسبندی خودروها زمانی احساس شد که تولید انبوه آنها بیشتر و تنوعشان روز افزون شد.
به این ترتیب کلاسبندی بر اساس فرم بدنه به خودروسازان کمک میکند تا هنگام معرفی خودرو کارایی آن را به مشتری معرفی کند .
تقسیم بندی آمریکایی
سدان (Sedan)
به جرات میتوان گفت متداولترین و محبوب ترین و پرفروشترین اتومبیلها هستند. سدانها دارای ظرفیت بیش از ۴ سرنشین هستند، سدان ها نوعهای مختلف و گوناگونی دارند که از نظر طول و عرض و ابعاد با یکدیگر فرق دارند.
به خودروهای سدان سالون هم گفته میشود. این خودروها که گاهی صندوقدار نیز خطاب میشوند از قدیمیترین کلاسهای خودرو و اصلیترین آنها هستند که بسیاری کلاسهای جدید براساس آنها طراحی شدهاند.
تقریبا تمام خودروسازان کار خود را با ساخت مدلهای سدان آغاز کردهاند. خودروهای این کلاس همه ۴ در و ۴ صندلی و گاها ۵ صندلی دارند. صندوق آنها به صورت مجزا در قسمت پشت خودرو باز میگردد و درِ آن از شیشه عقب جدا است.
این دسته خودروها را شهری یا خانوادگی نیز میخوانند و به دلیل کارایی و تنوع بالا در بین همه سنین و اقشار طرفداران زیادی دارند.
هیوندای النترا سدان محبوب
هاچ بک
هاچبکها یکی از محبوبترین انواع خودروها در بین جوانان هستند که سالهاست از معروفیت جهانی بسیاری برخوردارند. مهمترین شاخصه در فرم بدنه هاچبکها به غیر از ابعاد نسبتا کوچک ، یک تکه بودن شیشه عقب و درِ صندوق بار آنها است.
در خودرویهای هاچ بک، در عقب شامل شیشه عقب هم میگردد که با باز کردن این در به یک صندوق بار کوچک میتوان دسترسی داشت. اتومبیلهای هاچ بک دارای ۲ یا ۴ در هستند که معمولاً با به حساب آوردن در عقب، هاچ بکها در دو نوع ۳ در و ۵ در قرار میگیرند.
همچنین هاچبکها صندوق عقب مجزا از کابین ندارند. در گذشته انواع ۲ در آنها نیز ساخته میشد اما اکنون معمولا به صورت ۴در با ۴ صندلی ساخته میشوند. هاچبکها نیز از خودروها شهری معمول در جهان هستند.
هیوندای i20 هاچ بک پرطرفدار
فست بک (Fastback)
در این نوع خودرو، سقف با یک زاویه کم و به صورت بیضی شکل به انتهای اتومبیل وصل میشود. به فست بک، به این گونه خودروها سدان کوپه نیز میگویند.
Mercedes benz CLS
فستبکها را میتوان بین سدانها و هاچبکها جای داد. در واقع فست بکها نمونههایی از سدانها هستند که مانند هاچ بک ها بخش انتهایی سقف آنها با شیب به انتهای صندوق عقب میرسد و فرمی یکپارچه و زاویهدار در عقب خودرو ایجاد میکند.
اما در صندوق عقب در آنها با شیشه عقب حالتی یکپارچه ندارد و هنگام باز کردن درِ صندوق بار، شیشه عقب مانند کلاس سدان در جای خود ثابت میماند.
لیفت بک (Liftback)
به فرمی از خودرو میگویند که بین سدان و هاچ بک است. در این حالت صندوق عقب از نظر ظاهر مجزا است ولی از نظر باز شدن در صندوق عقب همانند هاچ بک میباشد و شیشه عقب با صندوق عقب پیوسته است و شیشه عقب این خودروها قوس بیشتری نسبت به سدانها و هاچبکها دارند.
اگر فستبکها را بین هاچبک و سدان قرار دهیم، لیفتبک را باید سدانی هاچبک طور بخوانیم. این کلاس که یکی از پرحاشیهترین کلاسهای خودرویی است به سدانی شباهت دارد که صندوق عقبش کوتاه شده یا به هاچبکی که صندوق عقبی کوچک اما خارج از اتاق دارد.
تفاوت لیفتبک و فستبک در این است که بخش انتهایی خودرو در لیفتبکها مانند فستبکها به صورت یکپارچه و شیبدار نیست و یک صندوق بار کوچک جدای از کابین در انتهای آن طراحی میشود. نکته بعد باز شدن در صندوق عقب و شیشه عقب به صورت یکپارچه و شبیه به کلاس هاچبک است.
تویوتا یاریس لیفت بک استثنایی
کانورتیبل (Convertible)
این گونه خودروهای دارای سقف جمع شونده فلزی هستند و ظرفیت چهار سرنشین را دارد. سقف این نوع خودروها نسبت به خوروهای سقف چرمی دارای عایق بندی بهتر ولی وزن بیشتر هستند.
کانورتیبل به معنی لغوی قابل تبدیل، برای کلاسهایی استفاده میشود که در آنها بدنه دو در و رو باز است. سقف این خودروها به صورت اتوماتیک باز و بسته میشود.
کارنوتیبلها عموما چهار نفره هستند. سقف جمعشونده آنها گاهی از جنس پارچه یا برزنت است، که در اینصورت Soft Top نام میگیرند و گاهی نیز این سقف جمعشونده از جنس فلزی و همرنگ بدنه است که به آن Hard Top میگویند.
این کلاس در ایران کروک نامیده میشود. کارنوتیبلها دو در هستند اما چهار صندلی دارند.
فورد موستاگ کانورتیبل
کوپه (Coupé)
خودرویی همراه دو در با ظرفیت ۲ یا ۴ سرنشین است. تفاوت کوپه با سدان (خودروی چهار نفره معمولی) در طول در جلو، ارتفاع سقف و مقدار فضای سرنشینان عقب است.
در خودروی کوپه، طول در بیشتر و ارتفاع سقف و فضای سرنشینان عقب کمتر است. البته نوعی از کوپه به نام ۲+۲ وجود دارد که فضای سرنشینان عقبش از کوپه عادی نیز کمتر است.
اتومبیلی مانند Mercedes Benz CLS 2004 تلفیقی از سدان و کوپهاست که اصطلاحاً به آن سدان کوپه (fastback) میگویند.
جنسیس کوپه
در ایران به بسیاری از خودروها به اشتباه کوپه گفته میشود. اما خودروهای این کلاس که یکی از معروفترین کلاسهای خودرو در دنیا است خصوصیات خاص خود را دارند.
در تعریف کلی آنها گفته میشود که خودرویی با بدنهای دو در مسقف، که ساختاری تخممرغی و کمی محدب دارد. کلاس کوپه معمولا شامل خودروهای لوکس و مجلل و گرانقیمت میشود.
گرند تور یا GT
این کلاس که در بین جذابترین و خاصترین بدنه خودرو قرار میگیرد تا حدی زیرمجموعه کلاس کوپه محسوب میشود با خصوصیات و ظاهر اسپرتتر.
ابعاد گرند تورها نیز بزرگتر از ابعاد کوپهها است. این ابعاد به منظور تامین فضای لازم برای موتور حجیم و تجهیزات لوکس داخل کابین این کلاس بزرگتر در نظر گرفته میشوند.
تویوتا GT
رودستر (Roadster)
اتومبیلی بدون سقف که قابلیت حمل دو سرنشین را دارد که دارای سقف جمع شونده چرمی نرم (soft top) یا سقف سخت جمع شونده فلزی (hard top)هستند.
این کلاس نیز کاملا مشابه کانورتیبل است. با سقف جمع شونده پارچهای یا فلزی و بدنهی دو در. تنها تفاوت این دو کلاس در تعداد صندلیهای آنها است.
رودسترها دو سرنشینه هستند. این کلاس در ایتالیا و آلمان اسپایدر خطاب میشود. رودسترها از خودروهای قدیمی صنعت خودروسازی هستند و قدمت این کلاس از کوپه و کانورتیبل بیشتر است.
رودستر مرسدس AMG GT
ناچ بک (Notchback)
طراحی این خودروها از سه قسمت کاملاً تفکیک شده تشکیل شده، در این نوع از خودروها شیشه جلو و شیشه عقب خودرو با زاویه تیزتری نسبت به خودروهای دیگر طراحی میگردند،
به عبارت دیگر خودرو از دید طراحی سه قسمت جعبهای شکل (به ترتیب قسمتهای: موتور (کاپوت) – کابین – صندوق) به وجود آمده.
بدنه این کلاس که با کوپه و سدان همپوشانی دارد، در قسمت کاپوت و موتور خودرو کشیدهتر است و بخش مربوط به صندوق عقب در آن کوتاهتر به نظر میرسد.
کابین نیز در این کلاس به دلیل تک ردیفه بودن صندلیها کوتاهتر از فرم سدان دیده میشود. زاویه تشکیل شده بین شیشههای عقب و جلو و ستونها در این کلاس نیز تیزتر از کلاس کوپه و سدان است.
فورد موستانگ ناچ بک
خودروهای عضلانی (Muscle car)
اتومبیلهایی با بدنهای نسبتاً سنگین همراه و با قوسهای مواج با یک موتور قوی که معمولاً توسط شرکتهای آمریکایی تولید میشوند، این نوع خودروها بین شرکتهای معروف آمریکایی رقابت شدیدی به وجود آوردهاند.
فورد موستانگ Muscle car
استیشن
خودروهای این کلاس، در واقع فرمی از سدانها با صندوق عقب جادارتر هستند. این خودروها که واگن نیز خوانده میشوند بدنه کمی بزرگتر با طول بیشتری از نوع سدان خود دارند و صندوق آنها به نوعی تا سقف خودرو ادامه یافته است.
در واقع در این کلاس در صندوق و شیشه عقب به صورت یکپارچه به یکدیگر وصل هستند در نتیجه از فضای حمل بار بزرگتریتری برخوردار میشوند.
استیشن MG
شوتینگ بریک
خودروهایی با بدنه دو در که فرمی بین استیشن و کوپه دارد. شوتینگ بریک نیز مانند کوپه مسقف است. این بدنه در قسمت عقب شبیه استیشن و فست بک است اما در قسمت جلو فرمی مشابه کوپه دارد. این کلاس محبوب جوانان است.
اما ، در دهه 60 ، هنگامی که اولیت خودرو های شوتینگ بریک ساخته شد ، هدف فراتر از ظاهر خوب آن بود. این یک ماشین دو در بود و فضای بیشتری در قسمت عقب آن قرار داشت تا شکارچیان ثروتمند بتوانند همه وسایل خود را در صندوق عقب بگذارند و هنوز هم به جای چیزی که سودمندتر باشد ،
با یک ماشین خوش تیپ رانندگی کنند. با توجه به این تعریف ، بنابراین کوپه دو درب با صندوق عقب بزرگتر ، جهت شکارچی های لاکچری تولید شد.
رولز رویس شوتینگ بریک
رگ تاپ (Ragtop)
این گونه تلفیقی از رودسترها (ماشین بدون سقف) و کانورتیبلها بوده با این تفاوت که دارای یک سقف نرم قابل تنظیم است.
سدانها یا خودروهای شهری کوچک با سقف تاشو را در این کلاس جای میدهند. در ابتدا عجیب است اما در توضیحی بیشتر باید گفت رگتاپها خودروهایی با سانروف دستی بودند.
این سقف تاشو یا سانروف دستی عموما از جنس پارچه یا جنسی نرم بود که قابلیت جمع شدن داشت. تفاوت دیگر این کلاس با سدانها دو در بودن بدنه آنها است. رگتاپها که از خط تولید در صنعت خودروسازی خارج شدهاند ۴ صندلی داشتند.
بیتل
سوپرکار
این کلاس که فرمی بین کوپه، فست بک و ناچبک دارد به کلاس ابرخودروها نیز معروف است. ابعاد آن بزرگتر از باقی کلاسهای گفته شده است و فاصله کف خودرو با زمین در آنها بسیار کم در نظر گرفته میشود تا ظاهری کاملا اسپرت بگیرند.
سقف آنها کوتاه و محدب و طراحی بدنه در آنها معمولا خشن و زاویهدار است. عرض بدنه نیز در این کلاس بیشتر از حالت معمول طراحی میشود. خودروهای این کلاس از نظر فنی بسیار قوی هستند و قیمت بالایی دارند.
Alfa Romeo Giulia GTA
شاسیبلند یا SUV
SUVها کلاسی از خودروهای مرتفع هستند که خصوصیات یک خودروی اسپرت و خودروی ۴WD را باهم دارند. در برخی تعاریف نیز به نوعی از استیشنهای مرتفعتری که خواص آفرودی دارند با عنوان شاسیبلند یاد میشود.
شاسیبلندها پیشتر در بین خودروهای جادهای و بیابانی دستهبندی میشدند اما امروزه مردم آنها را خودروهایی شهری با ابعادی کمی بزرگتر میدانند. شاسیبلندها عموما دو دیفرانسیل با قابلیت تغییر به حالت تک دیفرانسیل هستند.
نیسان پاترول 2020
در اصل SUV های جدید همان خودروهای 4×4 یا 4WD قدیمی تر هستند که شاسی این گونه از خودروها به نسبت بلند است. سیستم انتقال قدرت در این گونه اتومبیلها هر ۴ چرخ را به حرکت در میآورد.
۴WD در واقع به خودروهایی با ارتفاع بیشتر و بدنه بزرگتر گفته میشود که گاهی ۶در هستند با سه ردیف صندلی. اما اصلیترین خصیه آنها دو دیفرانسیل بودن یا ۴چرخمتحرک آنها است.
البته امروزه به دلیل تولید خودروهای سدان یا استیشن با این خصوصیات این کلاس خودرویی را مجزا از شاسیبلندها نمیدانند. ۴WDها بیشتر برای مسیرهای آفرودی و صعبالعبور مناسب هستند.
البته امروزه برخی از خودروسازان تازهکار مانند کمپانیهای چینی شاسیبلندهای تک دیفرانسیل نیز تولید میکنند.
کراس اوور یا اس.یو. وی متقاطع (XUV or Crossover SUV)
گونهای از اس.یو. وی که بر مبنای شاسی خودروهای سدان کوچک شهری است، و از قابلیت آفرود خیلی خوبی برخوردار نیستند.
چانگان سی اس ۸۵
شاید تفاوت کلاس کراساورها با شاسیبلندها را بتوان به تفاوت هاچبکها و سدانها تشبیه کرد. به طور کلی یک خودرو در کلاس کراساور، شاسیبلندی با ابعاد کوچک است که البته روی شاسی سدان طراحی میشود.
ابتدا کراساورها را شاسیبلندهای شهری مینامیدند اما با رواج استفاده از خودروهای SUV در شهرها، کراساورها به شاسیبلندهای کوچک معروف شدند.
درباره اختلاف سایز این دو کلاس میتوان به این نکته اشاره کرد که گاهی یک خودروی کراساور روی شاسی هاچبک طراحی میشود. خودروهای این کلاس قابلیتهای آفرودی ندارند و اغلب تک دیفرانسیل هستند.
پژو 2008
ون
خودروهایی با اتاق بزرگ که ارتفاع بیشتر از حالت عادی دارند. این خودروها برای حمل مسافر کاربرد دارند و درِ آنها فرمی کشویی دارد. معمولا بین ۵ تا ۷ ردیف صندلی برای آنها در نظر گرفته میشود. ونها را میتوان مینیبوسهای کوچک شده دانست.
ون هایس
مینی ون یا ایپیوی (APV)
خودروهای این کلاس که معمولا در بین خودروهای لوکس هستند مصارفی خاص و متفاوت دارند. همانطور که ظاهرشان خاص و متفاوت است.
مینی ون سوزوکی
فرم کلی بدنه آنها مانند شاسیبلندها است اما با طراحی متفاوت و خشن و گاهی ابعاد بزرگتر. تولید این کلاس در بین شرکتهای خودروسازی جهان چندان رایج نیست.
اتومبیلی که دارای ۳ تا ۴ ردیف صندلی همراه با فضای اضافهاست. نوع سوپرمینی (Supermini) نمونه کوچکی از ون است که دارای ۲ تا ۳ ردیف صندلی است.
لیموزین (Limousine)
اتومبیلی گرانقیمت همراه با راننده مخصوص(chauffeur) که برای حمل اشخاص مهم به کار میرود. طول این اتومبیلها بیشتر از اتومبیلهای عادی است و معمولاً ردیف راننده از ردیف عقب به وسیلهٔ یک شیشه جدا میگردد.
خودروهای این کلاس که اتومبیلهای تشریفاتی را در بر میگیرد بدنهای شبیه سدان اما کشیدهتر دارند. مهمترین استاندارد لیموزین فاصله محوری بیشتر آن از حالت عادی است.
در مواردی با وجود طول بیشتر لیموزین با همان ۴در تولید میشود و در مواردی با شش در یا حتی بیشتر که البته در این صورت خودرو خارج از استانداردهای لیموزین قرار میگیرد.
لیموزین بیشتر در مناسبات مختلف برای تشریفات و نقل مکان افراد سرشناس به کار میرود و دارای خصوصیات لوکس و تجملی است.
در این کلاس خودروهای دیگری به نام LWB نیز هستند که محور میانی آنها کمی طویلتر از حالت سدان است، البته نه به اندازه لیموزین. این خودروها از انواع لوکس اتومبیل هستند که به منظور فراهم آوردن امکانات رفاهی و تجملات لازم درون کابین، بدنه آنها کمی طولانیتر طراحی میشود. LWBها در آلمان بسیار محبوب هستند.
پیک آپ (Pick-up)
نوع کوچک ویا متوسط کامیون است. اتومبیلهای پیکاپ بر مبنای اتومبیلهای عادی ساخته نمیشوند اما اندازه آنها در حد اتومبیلهای عادی است. معمولاً این گونه خودروها در پشتشان یک فضای حمل بار دارند.
در اصل به خودروهایی که قابلیت حمل بار در عقب خود دارند را پیکاپ مینامند. در واقع کلاس پیکاپ همان کلاس وانت در ایران است.
این کلاس خودرویی که بیشترین محبوبیت را در آمریکا دارد به دلیل قدرت بالا و توان زیاد موتور برای مصارف بین شهری و مسیرهای آفرودی مناسب هستند.
فضای بار این خودروهای بارکش که تخت طراحی میشود و جای صندوق بار را میگیرد حجم متفاوتی دارد. این حجم را به سه گروه فولسایز، متوسط یا کوچک دستهبندی میکنند.
کابین پیکاپها گاهی دو در و گاهی چهار در است. این کابین گاهی حتی به شکل اسپرت طراحی میشود. ارتفاع آنها نیز بلندتر از حالت عادی است.
تقسیم بندی اروپایی
اروپایی ها و در راس آنها شرکت بنز کلاس بندی خودروهای خود را از G – A نامگذاری کرده اند که بر اساس سایز خودرو این تقسیم بندی صورت گرفته است. در این مقاله به صورت مختصر به عوامل تعیین کننده گروه بندی اشاره میکنیم.
کلاس A
این گروه شامل خودروهایی که حجم موتور کمتر از ۱۰۰۰ سیسی دارند و بدنه خودروکوچک است ، معمولا سه درب و هاچ بک هستند خودروهایی نظیر پژو ۱۰۷ ـ فیات ۵۰۰ ـ هیوندای I10 جزو این دسته بدنه خودرو میباشند.
بطور معمول برای استفاده های درون شهری بیشتر استفاده میشوند.به این گروه مینی هم گفته میشود و معروف ترین خودروی این گروه مینی ماینر انگلیسی است.
کلاس B
این قبیل خودروهای با حجم موتور ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سیسی و بدنه خودرو بزرگتر از می نی و به صورت ۳ و ۵ درب هاچ بک هستند و تزئینات داخلی متنوعتر از کلاس A دارند خودرو هایی از قبیل پژو۲۰۶ ـ رنو Clio ـ اپل کورسا ـ نیسان Micraشامل این گروه هستند و بطور معمول برای استفاده خانواده تعریف شده است.
کلاسC
این خودروها دارای حجم موتور ۱۳۰۰ تا ۲۰۰۰ سیسی ـ بدنه معمولا به صورت ۳ و ۵ درب هاچ بک و ۴ درب سدان بطور مثال فولکس واگن GOLF ـ پژو ۳۰۸ ـ آئودی A3 ـ تویوتا یاریس ـ هیوندای ورنا جزو این گروه هستند.
کلاس D
حجم موتور معمولا بین ۱۶۰۰ تا ۲۸۰۰ سیسی، طول خودرو کمتر۴۷۰۰ میلی متر و ب بدنه خودرو معمولا به صورت ۴ درب سدان و استیشن نورد Mondeo ـ اپل Vectra ـ آئودی A4 ـ پژو ۴۰۵ و پارس ـ سمند ـ سیتروئن Xantia جزو این دسته هستند که میتوان گفت محبوب ترین نوع خودرو هستند و بیشترین فروش سالانه خودرو از آن این گروه است.
کلاس E
دارای حجم موتور ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ سیسی ـ اندازه بزرگتر از کلاس D و عموما به صورت ۴ درب و استیشن: طول خودرو کمتر از ۵۰۰۰ میلیمتر و تزئینات نیمه لوکس بطور مثال هیوندای سوناتا ـ نیسان ماکسیما ـ مرسدس بنز E class ـ تویوتا کمری و …
کلاس F
حجم موتور بیش از ۳۵۰۰ سیسی، طول بیشتر از ۵۰۰۰ میلیمتر ـ خودرویی لوکس و دارای تجهیزات ویژه مثلا مرسدس بنز S class ـ جاگوار Type X ـ کیا اپیروس ـ مکوس LS ـ بیامو سری V
کلاس G
کلاس خودروهای ورزشی (Sport) تمام این خودروها به صورت خاص طراحی شده و توسعه یافتهاند و توجه ویژهای به قابلیت اسپرت آن شده است.